بررسی اسماء و صفات الهی در قرآن کریم و روایات

چکیده بررسی اسماء و صفات الهی در قرآن کریم و روایات به کوشش : زهرا محب پورحقیقی هدف از این پژوهش شناخت اسماء و صفات الهی بر مبنای قرآن و حدیث، بررسی آماری میزان تکرار آن ها در قرآن کریم و اعتبارسنجی دلالی برخی روایاتی که موضوع اصلی آن ها اسماء خداوند متعال است، به واسطه-ی عرضه ی آن ها بر قرآن، می باشد. بدین منظور در فصل نخست این رساله به مقدمه، اهمّیّت، هدف، روش، سوال های تحقیق و همچنین تعریف اسماء و صفات الهی و مهم ترین تقسیمات آن که عبارتند از : صفات ذاتی و فعلی، ثبوتی و سلبی، حقیقی و اضافی و مبحث توقیفیّت یا عدم توقیفیّت اسماء خداوند و نیز توضیحاتی در مورد دعای جوشن کبیر و روایت اسماءالحسنی پرداخته شده است. لازم به ذکراست که درباب توقیفیّت اسماء الهی نتیجه این شد که دلیلی بر توقیفیّت اسماء خداوند وجود ندارد، یعنی می توان اسم های نیکو و منزّه از نقصی را که در شرع ذکر نشده، بر او جلّ وعلا اطلاق نمود؛ اما از باب احتیاط و ادب بهتر است که در مقام تسمیه، خداوند سبحان به اسمائی خوانده شود که در قرآن و روایات مطرح شده اند. در فصل دوم اسماء، صفات و افعالی که در قرآن کریم و دو حدیث مذکور به خداوند سبحان نسبت داده شده، استخراج گشته و به ترتیب حروف الفبا در 565 مدخل ذکر شده-اند؛ در هر مدخل نیز مفهوم شناسی مختصر و میزان فراوانی اسم، فعل، شبه فعل و موارد مرتبط دیگری که در قرآن کریم از یک مصدر برای خداوند متعال مطرح شده، بیان گردیده است. در فصل پایانی نیز همه ی این موارد در جدولی، براساس میزان فراوانی، گرداوری شده و تحلیل ها و مقایسه هایی صورت گرفته است. برمبنای نتایج بدست آمده، در میان مجموع اسماء، افعال و شبه فعل ها، اسم جلاله ی «الله» با 2816 بار تکرار دارای بیش ترین فراوانی و ربوبیّت: 965، رحمت :514، علم: 317، عذاب : 289 و مشیّت الهی :204، در مرتبه های بعد قرار گرفتند. در بین اسماء خداوند نیز پس از اسم الله، اسم های الرّب :964، الرحیم :226، الرحمن :168، الغفور و الحکیم : 91، بیش ترین میزان تکرار را داشته اند. در مقایسه ای هم که بین اسماء و تعبیرات دعای جوشن کبیر با قرآن کریم صورت گرفت، 35% از آن اسماء و تعبیرات مطابقت کامل و 46% مطابقت نسبی با قرآن داشتند و در 19% از آن ها مطابقت لفظی وجود نداشت. اسماء وارده در روایت اسماءالحسنی نیز 76% مطابقت کامل، 17% مطابقت نسبی و 7% عدم مطابقت لفظی با قرآن کریم داشتند. کلیدواژه ها : اسماء و صفات الهی، قرآن کریم، دعای جوشن کبیر، روایت اسماءالحسنی.